Σύνθετες λέξεις με τη λέξη φύλλο

Ζήση Ανθή : Εκπαιδευτικό υλικό - κάρτες για τη σύνθεση λέξεων  για το νηπιαγωγείο .

Σύνθεση λέξεων με τη λέξη φύλλο στο νηπιαγωγείο

        Το φθινόπωρο είναι η εποχή που τα φύλλα των δέντρων βάφονται κίτρινα , κόκκινα , πορτοκαλιά , σαν να τα φιλοτέχνησε ο ζωγράφος της φύσης . Τα νήπια βλέπουν τη φύση να αλλάζει … Τα φύλλα πέφτουν στη γη , τα παρατηρούν , τα αγγίζουν , τα πατούν ! Τα νήπια φέρνουν φύλλα στο νηπιαγωγείο και μαθαίνουν ότι τα δέντρα που ρίχνουν τα φύλλα τους λέγονται φυλλοβόλα . Μαθαίνουν ότι τα φύλλα των δέντρων παίρνουν το όνομά τους από τη λέξη φύλλο και το δέντρο στο οποίο βρίσκονται , όπως πλατανόφυλλο , συκόφυλλο . Από τις γνώσεις που ήδη έχουν , λένε ότι αυτό δε συμβαίνει με όλα τα είδη των δέντρων !Δεν υπάρχει λέξη  μηλόφυλλο ούτε κερασόφυλλο ! Αυτές οι ήδη προϋπάρχουσες γνώσεις των παιδιών θα αποτελέσουν το «σκαλοπάτι» για να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε τις νέες γνώσεις και να διευρύνουμε το λεξιλογικό πλούτο των παιδιών .

Στο νηπιαγωγείο δε χάνουμε την ευκαιρία να ασχοληθούμε με τη σύνθεση λέξεων . Ζητάμε από τα νήπια να μας πουν , αν γνωρίζουν σύνθετες λεξούλες που ήδη γνωρίζουν , μιλώντας τους με απλά λογάκια  .

Στη συνέχεια μπορούμε να δείξουμε στα νήπια διάφορες καρτούλες (δυστυχώς δεν μπορούμε να έχουμε κάρτες για όλες τις λέξεις και όλα τα μέρη του λόγου ) , με τις οποίες μπορεί να ενωθεί η λέξη φύλλο και να παραχθεί μια καινούρια λέξη . Με αυτές τα νήπια μπορούν να παίξουν  . Τα αφήνουμε να πειραματιστούν και να σκεφτούν πως θα μπορούσε να είναι η παραγόμενη λέξη .

( Η νηπιαγωγός μπορεί να έχει στο μυαλό της πολλές λέξεις . Ωστόσο , επιλέγει αυτές που θεωρεί ότι είναι κατάλληλες για την ηλικία των παιδιών , την ωριμότητά τους και τα ενδιαφέροντά τους .  Έτσι , λέξεις όπως : φυλλομετρητής , φυλλοταξία δε θα είχαν κανένα νόημα για τα μικρά παιδιά ! )

Και πάλι όμως μπορούμε να ξεκινήσουμε από τις λέξεις που μπορούν να παραχθούν ευκολότερα , όπως 

τριάντα + φύλλο = τριαντάφυλλο

αμπέλι + φύλλο = αμπελόφυλλο

Στις  λέξεις αμπελόφυλλο , συκόφυλλο , πλατανόφυλλο … η λέξη αμπέλι , σύκο , πλατάνι προηγείται από τη λέξη φύλλο , πράγμα που προσδιορίζει από πού προέρχεται (προσδιοριστικά σύνθετα ) . Αντίστοιχα και η λέξη φυλλόχωμα προσδιορίζει τη σύσταση του χώματος .

Η λέξη φύλλο (ουσιαστικό ) συνδέεται επίσης με ουσιαστικά , όπως :

πλάτανος + φύλλο + πλατανόφυλλο

λάχανο + φύλλο = λαχανόφυλλο

μαρούλι + φύλλο = μαρουλόφυλλο ….

Συνδέεται επίσης με επίθετα , όπως :

ωραίο + φύλλο = ωραιόφυλλο

πλατύ + φύλλο = πλατύφυλλος

Στην τελευταία περίπτωση , η παραγόμενη λέξη πλατύφυλλος είναι επίθετο κι όχι ουσιαστικό , όπως στις άλλες περιπτώσεις και χαρακτηρίζει το  βασιλικό .

Ρωτάμε απλά τα  μικρά παιδιά : «Ποια λεξούλα θα προκύψει αν ενώσουμε τη λέξη πράσο με τη λέξη φύλλο ;» 

Μπορεί να ενωθεί με ρήματα και να παραχθεί μια καινούρια λέξη , όπως :

φύλλο + μετρώ = φυλλομετρώ

Ενώνεται με επιρρήματα , όπως :

αεί + φύλλο = αείφυλλο

Ακόμη συνδέεται με αριθμητικά , όπως τρία , τέσσερα , είκοσι , τριάντα , πενήντα , εκατό και δημιουργούνται αντίστοιχα οι ακόλουθες λέξεις : τριφύλλι , τετράφυλλο , εικοσάφυλλο , τριαντάφυλλο , πενηντάφυλλο , εκατόφυλλο .

Λόγω της πολυσημίας της λέξης φύλλο , που μπορεί να σημαίνει φύλλο δέντρου , χαρτί , πέταλο , η παραγόμενη λέξη έχει ανάλογη σημασία .

Ένα βασικό χαρακτηριστικό που παρατηρούμε στη σύνθεση ορισμένων λέξεων , είναι ο δείκτης της σύνθεσης , το γραμματάκι –ο- που ενώνει τις δυο λεξούλες , όπως η λέξη μαρούλι και φύλλο που φεύγει τι –ι- και στη θέση το μπαίνει το γραμματάκι –ο – για να ενωθεί με τη λέξη φύλλο και να παραχθεί το μαρουλόφυλλο .

Σε ορισμένες λέξεις τα νήπια δυσκολεύονται .

Εκτός από τη σύνθεση , μπορούμε να ζητήσουμε από τα νήπια να κάνουν και ανάλυση μιας λέξης . Για παράδειγμα : Ζητάμε από τα παιδάκια να μας πουν το εκατόφυλλο από ποιες λεξούλες προέρχεται . Τα νήπια απαντούν αμέσως , λέγοντας ότι οι λέξεις που ενώθηκαν ήταν το εκατό και το φύλλο . Μα έχει πράγματι ένα εκατόφυλλο εκατό φύλλα ;

Ορισμένες λέξεις αντιλαμβάνονται ότι είναι σύνθετες , όπως η λέξη φυλλοβόλος ( φύλλο + βόλος – βάλλω ) , αλλά δυσκολεύονται να την αναλύσουν . Δεν υπάρχει λόγος να ασχοληθούμε στο νηπιαγωγείο με αυτό ! Εμείς απλά εισάγουμε τα νήπια στη διαδικασία παραγωγής καινούριων λέξεων και ανάλυσης τους μέσα από το παιχνίδι .

Η σύνθεση λέξεων αποτελεί ια ευχάριστη δραστηριότητα για τα νήπια . Εμπλουτίζεται το λεξιλόγιο των νηπίων και καλλιεργείται ο προφορικός τους λόγος .

Δραστηριότητες για τη σύνθεση και ανάλυση  λέξεων καλό είναι να γίνονται κατά τα κατά χρονικά διαστήματα στο νηπιαγωγείο , ανάλογα με το θέμα με το οποίο ασχολούμαστε κάθε φορά . Δεν πρέπει όμως να έχουν μεγάλη διάρκεια , για να μην κουράζουν τα μικρά παιδιά και να γίνονται πάντα με παιγνιώδη τρόπο είτε με καρτούλες είτε χωρίς τη χρήση τους (προφορικά )

Επειδή με τη λέξη φύλλο ασχολούμαστε στην αρχή της σχολικής χρονιάς δε θα πρότεινα να χρησιμοποιηθούν κάρτες με εικόνες και λέξεις που δε μπορούν να ενωθούν με τη λέξη φύλλο .